اگر می خواهید فرزندتان بداند که چه حرف هایی را از خانواده نباید به بیرون از آن منتقل کند ، باید خودتان دست به کار شوید و به او آموزش دهید. در قالب بازی و تشویق، رازداری را یاد دهید و خودتان هم الگوی مناسبی باشید.
تا بحال شده وقتی به مهمانی می روید و از فرزندتان سوالی پرسیده می شود ، نگران شوید نکند جوابی بدهد که رازی از خانواده ی شما فاش شود؟ اینکه فرزندتان بداند چه حرف هایی را بگوید و چه حرف هایی را بیان نکند ، نیاز به آموزش رازداری دارد . اگر شما هم بهدنبال راهکاری برای پرورش رازداری هستید، پیشنهاد میدهیم موارد زیر را با دقت بخوانید.
انواع راز :
رازهای دارای جنبه سرگرمی و غافلگیری
گرفتن جشن تولد غافلگیرانه، برنامهریزی برای دادن هدیه در روزی خاص و برخی بازیهای ساختاریافته از جمله این رازها هستند. در این مواقع، احتمالا از چنین جملاتی استفاده میکنیم: «به مادرت در مورد کادوی روز تولدش چیزی نگو.» یا «به برادرت در مورد سورپرایز جشن تولد چیزی نگو.»
رازهای دردسرساز
گفتن برخی موضوعات محرمانه تنها باعث به دردسر افتادن خود کودک، دوستان و حتی گاهی بزرگسالان میشود و هیچ سودی هم ندارد. در این مواقع، ما از بچهها میخواهیم که موضوع را محرمانه نگه دارند و در موردش حداقل به افراد خاصی توضیح ندهند:
عمو: «به زنعمو نگو که امشب زهرا خورد زمین، چون خیلی ناراحت میشه؛ خودم فردا که همهچی آروم شد بهش میگم.»
مادربزرگ: «باشه بریم پارک، ولی به پدر/مادرت نگو که تا دیروقت موندیم.»
پدر: «به مادرت نگو من برات شیرینی خریدم چون حتما دعوامون میکنه!»
تا حد امکان از اینگونه رازها در خانه نداشته باشید، زیرا اسرار کمتر مساوی با پنهانکاری کمتر است. به صورت کلی هم در این زمینه باید خیلی احتیاط کنید تا رازداری با دروغگویی کودکان اشتباه گرفته نشود. قصد دروغگویی معمولا فریبدادن دیگری یا آسیبرساندن به او است، اما قصد رازداری محافظت از خود و دیگری و کاهش آسیب به کمترین سطح ممکن است.
رازهای خطرناک و آسیب زا
موفقیت اکثر سوءاستفادهگران جنسی وابسته به فریبدادن کودک است. آنها معمولا کارشان را راز میدانند و از جملاتی مانند «این یه رازه بین ما و نباید در موردش به کسی بگی.» استفاده میکنند. گاهی هم با استفاده از روشهایی مانند تهدید و ترساندن، کودک را مجاب به سکوت میکنند. حالا اگر شما از قبل در مورد رازداری با فرزندتان صحبت نکرده باشید، احتمالا در مورد این موضوع به هیچکس حرفی نخواهد زد و سوءاستفاده ادامهدار خواهد شد! اگر هم سکوت کودکان به موضوعاتی مانند درونگرایی و خجالتیبودن مربوط است، از مقاله نحوه برخورد صحیح با کودک درونگرا استفاده کنید.
موارد پیشنهادی :
آموزش غیر مستقیم
آموزش رازداری به کودکان مانندآموزش هر مهارت اخلاقی دیگری نیازمند یک هنر خاص است، والدین با رفتار، بیشتر از کلام میتوانند به فرزندانشان آموزش دهند؛ به طور کلی آموزش رازداری مانند سایر رفتارهایی که به کودک یاد میدهیم باید به صورت غیرمستقیم باشد. آموزش مستقیم کلامی و یا امر و نهی اصول اخلاقی، به کودکان نه تنها مؤثر نیست، بلکه ممکن است مخرب باشد و کودک در مقابل آن لجبازی کند. به دنبال راه هایی باشید که غیر مستقیم به او نکات اخلاقی از جمله رازداری را آموزش دهید.
الگوی خوبی باشید
مراقب گفتوگوهای خود باشید. بسیاری از اوقات ممکن است بهطور کاملا ناآگاهانه، در صحبتهای خود با همسر و یا دیگر اطرافیان، راز زندگی کسی را فاش کنید که فرزندتان بخوبی متوجه میشود و میداند که شما افشای راز کردهاید یا ممکن است کودک رازی را با شما در میان بگذارد که بعدها آن را از زبان کس دیگری بشنود، بیشک با مشاهده این رفتارها کودک هم یاد میگیرد که رازداری تنها حرفی بیش نیست و بهدلیل اعتبار اندک آن، میتوان خیلی راحت خلف وعده کرد و بر سر پیمان رازداری باقی نماند و افشای حقایق نمود.زمانی که کودک مسئلهای را برای شما به عنوان مادر بازگو میکند اگرچه لازم است که پدر هم در جریان باشد اما نباید در مقابل کودک راز او را فاش کنید، بلکه باید بعداً در غیاب او این مسئله بین هر دو مطرح شود؛ رعایت این موارد آموزش غیرمستقیم رازداری است.
درست سخن گفتن را آموزش دهید
هرگز از ترس این که کودک ممکن است اطلاعات شخصی و خانوادگی را فاش کند، او را در فقر اطلاعاتی قرار ندهید بلکه به جای آن بهتر است به فرزندتان آموزش دهید که چگونه در مقابل کنجکاویهای اطرافیان پاسخگو باشد. بهتر است به کودک بگویید: وقتی کسی راجع به خانواده از شما سوال میکند، باید در جواب به او بگویی من اطلاعات زیادی ندارم، بهتر است از مامان و بابام بپرسید، یا با بیان کلمه «نمی دانم» و سرگرم شدن به فعالیتی دیگر به گفتوگو ادامه ندهی. یادتان باشد اگر کودک مرتکب خطایی در این زمینه شد هرگز در توصیههای بعدی برای عدم انجام این کار، با جملات منفی مانند «مطمئنم این بار هم مثل همیشه نمیتوانی جلوی زبانت را بگیری، عادت به خبرچینی داری و…» با او سخن نگویید، بلکه بهتر است با جملات مثبت و بدون عصبانیت او را به گفتن جملاتی تشویق کنید که خواهان شنیدن آن از زبان کودک هستید. اگر دوباره مرتکب خطا شد، در زمانی مناسب و در یک مکان خلوت، با کمال احترام و صمیمیت در مورد احساسات و نگرش خود راجع به این رفتار کودک صحبت کنید؛ مثلا بگویید از کار دیروزش بشدت دلخور و ناراحت هستید و در صورت تکرار مجبور هستید چند ساعتی با او صحبت نکنید.
حرف زدن برای جلب توجه
گاهی بچه ها برای اینکه توجه دیگران را جلب کنند حرف هایی را می زنند که نباید بگویند. شما اولا مطمین باشید ماهیت کودکانه انان باعث گفتن این حرف شده و قصد آزار و صدمه زدن به شما را ندارند و دوما کاری کنید که توجه لازم را از راه های مثبت دریافت کند .مثلا نقاشی هایش را نشان دهد. اگر به ورزش خاصی می رود،حرکاتی نمایشی انجام دهد.از سوی دیگر، در زمانها و مکانهای مختلف به طرق مختلفی چون تشویق کودک، در آغوش گرفتن، بوسیدن و نوازش کردن به کودک توجه کنید، توجه بیقید و شرط باعث خنثی شدن انگیزه منفی جلب توجه از طریق افشای راز میشود.
رازداری جز برای من
فرض کنید از مهمانی به خانه آمده اید و خواهر شوهرتان با همسرتان مدت زیادی را در اتاق صحبت می کردند و فرزند شما هم آنجا مشغول بازی بود ، اگر از او بپرسید ، عمه در مورد چه چیزی با پدر صحبت می کرد ، و فرزندتان را تشویق کنید که چیزهای بیشتری را به یاد آورده و باز گو کنید ، در اصل به او یاد دادید که در مورد دیگران حرف بزند ، حرف ها را منتقل کند و رازدار خوبی نباشد. دنیای کودکان صاف و ساده است و فقط نیاز به برخی آموزش های رفتاری دارد اما این خود ما هستیم که به آنها برخی کارهای منفی را آموزش می دهیم.
حتی اگر او خواست موضوعی را از کسی فاش کند که کنجکاو بودید بدانید ، از او بخواهید که حرفش را ادامه ندهد. این یعنی آموزش عملی اما برایش تفهیم کنید حریم خصوصی دیگران با اتفاقاتی که به خود او هم مربوط است فرق دارد مثلا اگر خدایی نکرده مورد آزاری قرار گرفت باید به شما بگوید و این حریم خصوصی کسی نیست.
با کودک بازی رازداری کنید
در قالب بازی، در فضایی کودکانه و صمیمی، با آرامش به آموزش و تفهیم این موضوع مهم و جدی بپردازید. مثلا صحبتی را بین خود و کودک مطرح کنید که فقط دو نفر شما از آن مطلع باشید، سپس از کودک بخواهید در مورد آن به کسی چیزی نگوید، چرا که آن یک راز است یا میتوانید با کچهای رنگی روی زمین خانههایی بکشید که هریک متعلق به خانواده یکی از بستگان است. روی هر خانه بایستید و صحبتهایی از جانب اعضای آن خانواده داشته باشید که به صورت راز با کودک در میان گذاشته میشود. سپس وارد خانه دیگری شوید و درباره خانواده خانه قبلی گفتوگو کنید. اینجاست که باید حواستان باشد درباره رازهای آن خانواده، در این خانه جدید سخن نگویید. اگر کسی افشای راز کند، بازنده خواهد بود. اگر کودک درباره آن رازها با کسی صحبت نکرد.
یک اصل مهم تربیتی
برای آموزش رازداری مانند هر آموزش دیگری ، از معجزه ی تشویق غافل نشوید. اگر می خواهید رفتاری در فرزندتان نهادینه شود باید به کرات آنرا تشویق کنید. زمانی که کودک رازدار است و رازداری میکند، باید تشویق شود، اما اگر رازدار نبود نباید از تشویق منفی و یا تنبیه استفاده کنید. بلکه با او صحبت کنید و دوباره توضیح دهید که مثلا بهتر بود این حرف را به مادر بزرگ نمی گفتی چون این موضوع برای خانه ی خودمان است.
آموزش نکات تربیتی بیش از هر چیزی نیاز به صبر و پشتکار دارد ، اگر زمانی که کودک تان را از پوشک گرفتید ، یک هفته یا یک ماه وقت صرف کردید ، برای این گونه آموزش ها زمان بیشتری را در نظر بگیرید ، صبور باشید و او را برای زندگی اینده مجهز کنید.
